Τελευταία Ενημέρωση στις 17/01/2021 από την Areti Drakaki
Πώς διαφέρει η μελαγχολία από την κατάθλιψη και πώς να αντιμετωπίσετε τα καταθλιπτικά συμπτώματα
Πολλές φορές στην καθημερινότητα, μιλώντας για την ψυχολογία μας, χρησιμοποιούμε κάπως αυθαίρετα τους όρους θλίψη, μελαγχολία και κατάθλιψη. Για παράδειγμα, η μελαγχολική διάθεση μπορεί να χρησιμοποιείται για να περιγράψει περιπτώσεις καταθλιπτικών επεισοδίων ή αντίστοιχα η κατάθλιψη για να περιγράψει καθ’ υπερβολήν μια μελαγχολική περίοδο.
Τι όμως είναι η μελαγχολία και τι η κατάθλιψη;
Πώς μπορούμε να τις διακρίνουμε; Χρειάζεται η επίσκεψη σε ψυχολόγο για τη μελαγχολία; Ποιοι είναι οι ενδεδειγμένοι τρόποι αντιμετώπισης της κατάθλιψης και πώς μπορείτε να διαχειριστείτε τη μελαγχολία;
Τι είναι η θλίψη και η μελαγχολία
Όπως έχω αναφέρει σε σχετικό άρθρο μου για τη θλίψη και την κατάθλιψη, η θλίψη ή στενοχώρια ή λύπη είναι αποτέλεσμα κάποιας αλλαγής ή απώλειας. Οι απώλειες είναι κομμάτι της ζωής μας, είτε αφορούν αλλαγές της καθημερινότητας, που μας ωθούν να αποχαιρετήσουμε την προηγούμενη θέση μας, είτε απώλειες ζωής, όπως για παράδειγμα ο θάνατος ενός αγαπημένου μας προσώπου.
Τέτοια γεγονότα διαδέχεται μια περίοδος πένθους. Ο ψυχικός πόνος που συνοδεύει το πένθος είναι η θλίψη.
Όταν νιώθουμε μελαγχολία, αυτό χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Η μελαγχολία μπορεί να σχετίζεται με κάποια αλλαγή ή απώλεια, και σε αυτή την περίπτωση είναι παρόμοια με τη θλίψη, που είναι υγιής και απαραίτητη συναισθηματική κατάσταση, προκειμένου να προχωρήσουμε. Από την άλλη μπορεί να είναι αποτέλεσμα άλλων αλλαγών (βιολογικών – ορμονικών, εποχικότητας, κ.λπ.) ή να είναι απλά καλή διάθεση κάποιες ημέρες του χρόνου. Διαβάστε εδώ το άρθρο μου για τις αιτίες της μελαγχολίας την περίοδο των εορτών.
Αν η μελαγχολία δεν σχετίζεται με αλλαγές ή με κάποια συναισθηματική επεξεργασία ή κατάσταση, και η διάρκεια κι η έντασή της είναι μεγάλη, τότε χρειάζεται να εξετάσουμε την περίπτωση της κατάθλιψης.
Τι είναι η κατάθλιψη
Η κατάθλιψη από την άλλη πλευρά δεν είναι απλά κακή διάθεση ή θλίψη που σχετίζεται με αλλαγές. Κατάθλιψη είναι ένα διαρκές και επίμονο αίσθημα κενού κι απογοήτευσης, που πολλές φορές συνοδεύεται από απελπισία, ενοχή και παραίτηση από την προσπάθεια.
Ο άνθρωπος ο οποίος έχει έντονα καταθλιπτικά στοιχεία έχει συνήθως πολύ κακή εικόνα για τον εαυτό του. Θεωρεί ότι δεν αξίζει, ότι δεν τα καταφέρνει, δεν αγαπάει τον εαυτό του (για αυτό κι έχει συχνά αυτοκαταστροφικές συνήθειες ή τάσεις) και νιώθει «παγωμένος».
Συγκρίνεται με τους άλλους και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι πάντα κατώτερος. Είναι χαρακτηριστική η έντονα επικριτική στάση με την οποία αντιμετωπίζει τον εαυτό του. Μπορεί να απαριθμήσει πολλούς λόγους για τους οποίους αισθάνεται ανάξιος κι ανίκανος, καθώς δυσκολεύεται να εντοπίσει θετικά στοιχεία για τον ίδιο.
Συχνά οι άνθρωποι που υποφέρουν από κατάθλιψη νιώθουν απλοί παρατηρητές της ζωής τους. Περιμένουν ότι οι άλλοι θα τους απορρίψουν, και τελικά τα καταφέρνουν να νιώσουν έτσι. Όταν αναμένει κανείς ότι θα απορριφθεί, το πιθανότερο είναι ότι θα συμπεριφερθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να επιβεβαιώσει τις αρχικές του προσδοκίες.
Πολλές φορές το άτομο δεν αντιλαμβάνεται ότι υποφέρει από κατάθλιψη, καθώς αυτή συνοδεύεται συχνά από άγχος και ψυχοσωματικά συμπτώματα (πονοκεφάλους, μυϊκούς πόνους, κρίσεις πανικού, κ.ά.). Στην Κατάθλιψη παρατηρούνται συνήθως αλλαγές σε συναισθηματικό, γνωστικό και συμπεριφορικό επίπεδο, αλλαγές στον ύπνο, στο σωματικό βάρος, στα επίπεδα ενέργειας και στην ερωτική διάθεση.
Επιπλέον, στην καθομιλουμένη συγχέεται συχνά ο όρος «δυσθυμία» με τη «μελαγχολία». Η δυσθυμία αποτελεί έναν τύπο κλινικής κατάθλιψης. Μιλάμε ακόμη για ήπιας, μέτριας ή βαριάς μορφής κατάθλιψη, ανάλογα με τον αριθμό και την ένταση των συμπτωμάτων. Άλλες μορφές κατάθλιψης μπορεί να είναι οι ακόλουθες:
- Μείζονα κατάθλιψη
- Βραχείας διάρκειας κατάθλιψη ή επεισόδιο
- Κατάθλιψη πριν ή μετά τον τοκετό
- Κατάθλιψη που προκαλείται από ουσίες
Βίντεο για την κατάθλιψη
Δείτε το ακόλουθο βίντεο που εξηγεί το πώς αισθάνεται ο άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη, παρομοιάζοντας το πρόβλημα αυτό με έναν μαύρο σκύλο.
Η κατάθλιψη είναι συχνό φαινόμενο και έχει διαφορετικές μορφές, εντάσεις και διάρκεια που εμφανίζονται τα συμπτώματα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι τουλάχιστον 264 εκατ. άνθρωποι πάσχουν από κατάθλιψη.
Πότε η μελαγχολία μπορεί να μετατραπεί σε κατάθλιψη
Η μελαγχολία συχνά συσχετίζεται με δημιουργικά επαγγέλματα ή ρομαντική διάθεση, γενικά όμως αποτελεί ένα δυσάρεστο συναίσθημα για τους περισσότερους ανθρώπους. Πολλοί επιλέγουν να αρνούνται και να κρύβουν τη μελαγχολική διάθεση, καθώς φοβούνται ότι δεν θα είναι αρεστοί στον κοινωνικό τους κύκλο ή ότι θα χειροτερέψουν και θα οδηγηθούν στην κατάθλιψη. Είναι αλήθεια η μελαγχολία προπομπός της κατάθλιψης;
Η κατάθλιψη είναι αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων. Οφείλεται στην αλληλεπίδραση βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραμέτρων.
Συνεχιζόμενες επιστημονικές έρευνες επιδιώκουν να ρίξουν περισσότερο φως στη λειτουργία του εγκεφάλου, ώστε να γίνουν πιο κατανοητές οι ρίζες της κατάθλιψης και να απαντηθούν τα πολλά ερωτήματα που την συνοδεύουν. Μάλιστα σε πρόσφατη έρευνα, υποστηρίζεται ότι ανακαλύφθηκε η περιοχή του εγκεφάλου που θα βοηθήσει στην πρόβλεψη εκδήλωσης της κατάθλιψης σε ανθρώπους, χρόνια πριν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.
Δεν υπάρχει διαπιστωμένη σύνδεση της μελαγχολίας με την κατάθλιψη
Καταρχάς χρειάζεται να πούμε ότι δεν υπάρχει διαπιστωμένη σύνδεση της μελαγχολίας ή της θλίψης με την κατάθλιψη. Παρόλα αυτά ένα λυπηρό ή τραυματικό γεγονός που θα πυροδοτήσει τη θλίψη ή τη μελαγχολία, έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιήσει μηχανισμούς που θα οδηγήσουν στην κατάθλιψη, εφόσον υπάρχουν κι άλλες παράμετροι που ευνοούν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Κάποιοι άνθρωποι είναι δηλαδή πιο επιρρεπείς σε καταθλιπτικά περιστατικά, και αντί να βιώσουν μια υγιή κατάσταση μελαγχολίας και πένθους, μπαίνουν στο φαύλο κύκλο της κατάθλιψης.
Η διαρκής προσπάθεια να αγνοήσουμε και να καταπνίξουμε αισθήματα θλίψης, η αμείλικτη «μάχη» με τον εαυτό μας, τα προηγούμενα επίπεδα αυτοεκτίμησής μας και οι δεξιότητες διαχείρισης των σχέσεων, που έχουμε ή δεν έχουμε αναπτύξει, μπορούν τελικά να οδηγήσουν σε καταθλιπτικά συμπτώματα και κατάθλιψη.
Γεγονότα που μπορεί να πυροδοτήσουν την κατάθλιψη
Πώς μπορεί να πυροδοτηθεί η κατάθλιψη και να εκδηλωθούν τα καταθλιπτικά συμπτώματα;
Γεγονότα που δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την εκδήλωση κατάθλιψης είναι οι τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία, π.χ. κακοποίηση (ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική), έκθεση σε οικογενειακά περιβάλλοντα όπου υπάρχουν τοξικοεξαρτήσεις ή κατάθλιψη των γονέων, προβλήματα σωματικής ή ψυχικής υγείας στην οικογένεια, κλπ.
Οι τραυματικές καταστάσεις στην παιδική ηλικία έχουν μεγαλύτερη επίπτωση, καθώς ο άνθρωπος δεν έχει αναπτύξει ακόμη δεξιότητες διαχείρισης κι επεξεργασίας των συναισθημάτων του και χρειάζεται προστασία και καθοδήγηση από τους γονείς, αναφορικά με αυτά.
Στην ενήλικη ζωή, άλλες τραυματικές καταστάσεις ή περιπτώσεις απώλειας, π.χ. διαζύγιο, απώλεια εργασίας, χρεοκοπία, θάνατος στενού προσώπου, που δεν έχουμε τις δεξιότητες να επεξεργαστούμε συναισθηματικά ή σημαντικές αγκυλώσεις στον τρόπο σκέψης κι έλλειψη ευελιξίας, μαζί με χαμηλή αυτοεκτίμηση, μπορούν πάλι να πυροδοτήσουν καταθλιπτικά περιστατικά.
Πώς αντιμετωπίζεται η μελαγχολία
Εάν η μελαγχολία σχετίζεται με αλλαγές ή απώλεια, είναι απόλυτα φυσιολογικό να αφήσουμε το κατάλληλο χρονικό διάστημα να περάσει και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να νιώσει τη λύπη, τον πόνο, το θυμό. Η προσαρμογή μας σε μια νέα κατάσταση, για παράδειγμα από σταθερή εργασία σε ανεργία, και ακολούθως στην αναζήτηση νέων ευκαιριών, μπορεί να διαρκέσει αρκετό καιρό.
Η θλίψη δεν χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με επίσκεψη σε ψυχολόγο. Όταν η μελαγχολία ισοδυναμεί λοιπόν με θλίψη, η αυτοβοήθεια, η κοινωνικοποίηση και η στήριξη από αγαπημένα πρόσωπα είναι πολύ σημαντικοί βοηθητικοί μηχανισμοί. Παρόλα αυτά, η ψυχοθεραπεία ή η βραχύχρονη συνεργασία με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, θα λειτουργήσει πολύ θετικά, καθώς θα βοηθήσει να διαχειριστούμε πιο ωφέλιμα τα συναισθήματά μας.
Εάν η μελαγχολία δεν σχετίζεται με αλλαγές ή έχει μεγάλη διάρκεια, τότε είναι απαραίτητο να απευθυνθούμε σε ψυχολόγο – ψυχοθεραπευτή.
Ποια είναι η θεραπεία της κατάθλιψης
Η κατάθλιψη, στη βαριά ή την πιο ελαφριά της μορφή, μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Η ψυχοθεραπεία είναι πολύ ευεργετική, καθώς έχει αποτελέσματα που ο άνθρωπος απολαμβάνει για το υπόλοιπο της ζωής του, είτε πρόκειται για περιπτώσεις βαριάς κατάθλιψης, είτε για πιο ήπιες. Στα βαριά καταθλιπτικά περιστατικά, όπου υπάρχει δηλαδή σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας ή σημαντικός κίνδυνος για τη ζωή του ίδιου, χρειάζεται συνδυασμός ψυχοθεραπείας με φαρμακευτική αγωγή, η οποία χορηγείται από ψυχίατρο.
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει να βγούμε από τη ρουτίνα των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, να αλλάξουμε τον τρόπο θεώρησης της ζωής μας και να μεταβούμε σε νέα μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς, περισσότερο βοηθητικά για εμάς. Βοηθάει επίσης να ανακαλύψουμε τους λόγους που βρίσκονται πίσω από την κατάθλιψη και να επεξεργαστούμε τα δυσφορικά συναισθήματα που κρύβονται πάντα πίσω από αυτήν.
Στόχος στην ψυχοθεραπεία είναι η εξάλειψη των συμπτωμάτων, μέσω της αυτογνωσίας. Αυτογνωσία σημαίνει ότι μπορώ να ερμηνεύσω τη συμπεριφορά μου, να είμαι σε επαφή με τα συναισθήματά μου, να αναγνωρίζω τα δυνατά μου σημεία, αλλά κι αυτά που δυσκολεύουν εμένα ή τους άλλους. Μέσα από την ψυχοθεραπεία μπορεί κάποιος να κατανοήσει τον εαυτό του, να εμπιστευτεί τις δυνατότητές του και να επεξεργαστεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σε διάφορα επίπεδα.
Μελαγχολία και κατάθλιψη: Πού να απευθυνθείτε για περισσότερες απαντήσεις
Αν νιώθετε ότι έχετε ανά περιόδους μελαγχολική διάθεση και καταθλιπτικές σκέψεις, δεν είστε μόνοι. Είναι όμως σημαντικό να μην ταυτίζουμε την παροδική μελαγχολία με την κατάθλιψη. Αυτό σημαίνει να μην αρνούμαστε την κατάθλιψη ή την παρατεταμένη μελαγχολία, αλλά να απευθυνθούμε σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, ούτε όμως να υπερβάλλουμε χαρακτηρίζοντας ως μειονέκτημά μας τη μελαγχολία ή τη θλίψη που φυσιολογικά θα αισθανθούμε, όταν επεξεργαζόμαστε συναισθηματικά διάφορες καταστάσεις.
Ο άνθρωπος με κατάθλιψη είναι σημαντικό να αναγνωρίσει ότι χρειάζεται βοήθεια από επαγγελματία ψυχολόγο ψυχοθεραπευτή. Συστήνεται, επομένως, στην περίπτωση κατάθλιψης, καθώς και σε ορισμένες περιπτώσεις παρατεταμένης μελαγχολίας, η επίσκεψη σε ψυχολόγο.
Εκτός από τους ψυχολόγους που ασκούν ιδιωτικά το επάγγελμα του ψυχολόγου – ψυχοθεραπευτή, υπάρχει επιπλέον η δυνατότητα να απευθυνθεί κανείς σε δημόσια κέντρα ψυχικής υγείας http://bit.ly/1oluJYY, καθώς και σε φορείς έρευνας και μελέτης της ανθρώπινης ψυχολογίας. Σε πολλές περιπτώσεις, ο ενδιαφερόμενος θα βρει δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη ή συνεδρίες ψυχοθεραπείας χαμηλού κόστους, εφόσον η οικονομική του κατάσταση δεν επιτρέπει την επίσκεψη σε ιδιώτη ψυχολόγο.
Αν ένας άνθρωπος με κατάθλιψη θέλει να μιλήσει ανώνυμα για τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, μπορεί να καλέσει το 1034, την τηλεφωνική Γραμμή Βοήθειας για την Κατάθλιψη. Η Γραμμή Βοήθειας για την Κατάθλιψη είναι μια εμπιστευτική υπηρεσία του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (Ε.Π.Ι.Ψ.Υ.). Η Γραμμή Βοήθειας για την Κατάθλιψη λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή, 9:00 – 21:00, και στελεχώνεται από ειδικά εκπαιδευμένους ψυχολόγους και άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, υπό την εποπτεία ομάδας ψυχιάτρων.
Νιώθετε μελαγχολία ή σας ανησυχεί το ενδεχόμενο κατάθλιψης; Πατήστε εδώ για να επικοινωνήσετε μαζί μου.
Αν έχετε συμπτώματα όπως αυτά, μην αγνοείτε τη βοήθεια που μπορεί να σας προσφέρει η ψυχοθεραπεία.
